Tình trạng các doanh nghiệp bị yêu cầu trả thuế lên đến hàng tỷ đồng gần đây không phải là hiếm. Tuy nhiên, trong bối cảnh các đơn vị đều phải tiết kiệm từng đồng, giảm thiểu chi phí tối đa để sống sót thì khoản tiền phạt này khiến giới kinh doanh “khó chấp nhận”, đặc biệt là khi lỗi không phải do họ gây ra.
Sự việc thu hút sự chú ý gần đây nhất là trường hợp truy thu thuế ở Công ty cổ phần Nhựa Bình Minh (Mã CK: BMP). Doanh nghiệp này bị yêu cầu trả thuế và bị phạt tổng cộng 117,11 tỷ đồng, bao gồm 74,98 tỷ đồng truy thu thuế và hơn 42,13 tỷ đồng tiền phạt vi phạm hành chính, đồng thời phải nộp tiền trong vòng 10 ngày sau khi nhận được quyết định xử phạt.
Bà Nguyễn Thị Kim Yến, Thành viên Hội đồng Quản trị kiêm Phó Tổng Giám đốc, đã phản biện và cho rằng doanh nghiệp là “nạn nhân” của sự hỗn loạn trong các văn bản chính sách.
“Chúng tôi không sai phạm mà chính những văn bản hướng dẫn về ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp và niêm yết lần đầu giữa Cục Thuế TP HCM với Tổng cục Thuế không đồng nhất đã dẫn đến tình trạng này”, bà Yến cho biết.
Hiện tại, công ty đã gửi văn bản kiến nghị đến Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, Cục Thuế TP HCM, và SCIC nhưng chưa nhận được phản hồi.
Nhựa Bình Minh cho rằng sự thiếu nhất quán trong các văn bản hướng dẫn về ưu đãi thuế là nguyên nhân chính khiến công ty bị truy thu hàng trăm tỷ đồng tiền thuế. Ảnh: BMP
Vào ngày 30/9, Công ty cổ phần Viglacera Từ Sơn (Mã CK: VTS) đã nhận quyết định truy thu và phạt chậm nộp thuế thu nhập doanh nghiệp cho năm 2010 gần 3 tỷ đồng. Nguyên nhân chính là do việc kê khai và nộp miễn giảm 50% theo hướng dẫn của Bộ Tài chính về ưu đãi dành cho doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán trong giai đoạn 2004-2006 đã hết hiệu lực.
Đầu tháng 9, Công ty cổ phần nước giải khát Chương Dương (Mã CK: SCD) nhận quyết định yêu cầu truy thu thuế thu nhập doanh nghiệp 6,9 tỷ đồng và phạt chậm nộp 3,27 tỷ đồng. Đến năm 2009 và 2010, công ty mới kê khai để hưởng ưu đãi 50% thuế thu nhập doanh nghiệp cho trường hợp niêm yết vào năm 2006. Trong thời gian 2007 và 2008, đơn vị này đã hưởng ưu đãi cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước. Không chấp nhận với quyết định xử phạt từ cơ quan thuế, công ty cho biết sẽ tiếp tục làm rõ vấn đề và sớm thông báo đến cổ đông, nhà đầu tư.
Vào tháng 3, Công ty cổ phần Kim khí TP HCM (HMC) đã bị yêu cầu trả thuế 6,92 tỷ đồng, trong đó hơn 2,5 triệu đồng là thuế giá trị gia tăng và 6,91 tỷ đồng là thuế thu nhập doanh nghiệp. Tổng cục thuế không chấp nhận cho doanh nghiệp hưởng ưu đãi 50% thuế thu nhập doanh nghiệp trong năm 2011 với lý do tương tự như Nhựa Bình Minh, đó là doanh nghiệp chưa đăng ký để được hưởng ưu đãi thuế niêm yết lần đầu trước năm 2009. Tuy nhiên, quy định này lại được ban hành vào năm 2011.
Không chỉ các doanh nghiệp trong nước, mà quỹ đầu tư nước ngoài cũng gặp tình trạng này. Công ty quản lý quỹ đầu tư Eastspring Investments đã bị yêu cầu truy thu 1,7 tỷ đồng cho năm tài chính 2010 và 2011. Ngoài ra, Eastspring Investments còn phải nộp thêm gần 793 triệu đồng tiền phạt vì vi phạm hành chính liên quan đến thuế.
Trong cuộc trao đổi với VnExpress.net, bà Lê Thị Thu Hương, Phó cục trưởng Cục thuế TP HCM, cho biết Cục thuế đã tham khảo ý kiến của Tổng cục thuế liên quan đến những khó khăn xung quanh vấn đề truy thu này, nhưng cho đến nay vẫn chưa có phản hồi.
đã nhận được văn bản hướng dẫn. Nếu Bộ Tài chính hoặc Tổng cục thuế có chỉ đạo không thực hiện việc truy thu nữa thì Cục thuế TP HCM sẽ điều chỉnh lại. Ngược lại, nếu không có quyết định đó, các doanh nghiệp vẫn sẽ bị truy thu và phải nộp phạt theo quy định.
Gần đây nhất là trường hợp truy thu đối với một số doanh nghiệp xăng dầu.
Cụ thể, vào đầu tháng 6, 7 doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối đã nhận được văn bản từ Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính) yêu cầu truy thu số tiền thuế gần 350 tỷ đồng, trong đó Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) là 170 tỷ đồng, Tổng công ty Dầu Việt Nam (PV Oil) là 66 tỷ đồng, Xăng dầu Đồng Tháp (Petimex) 56,5 tỷ đồng, Lọc hóa dầu Nam Việt (NamViet Oil) 26 tỷ đồng, Xăng dầu quân đội 19,7 tỷ đồng và Công ty Vận tải Đường bộ Hải Hà 650 triệu đồng.
Tuy nhiên, các đơn vị này cho rằng mình không sai. Nguyên nhân dẫn đến điều này là do sự không đồng nhất trong quy định về thời điểm đăng ký kê khai và nộp thuế giữa văn bản 17060 ngày 7/12/2012 của Bộ Tài Chính và thông tư 194 có hiệu lực từ 20/1/2011. Sự không rõ ràng này đã khiến các doanh nghiệp phải bổ sung hàng trăm tỷ đồng thuế cho năm 2012.
Gần đây, dù Cục kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật (Bộ Tư pháp) đã có công văn gửi Bộ Tài chính nhấn mạnh rằng việc truy thu thuế đối với các doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu là “không có căn cứ pháp lý” và đề nghị hủy bỏ văn bản 17060. Tuy nhiên, Bộ Tài chính vẫn quyết định tiếp tục truy thu thuế với những đơn vị này.
Luật sư Trần Vũ Hải cho rằng câu chuyện này có thể bắt nguồn từ sự sai sót của cả hai bên, một mặt cần thông cảm với cơ quan thuế do họ đang chịu áp lực phải hoàn thành chỉ tiêu ngân sách nên họ sử dụng mọi biện pháp để thu thuế. Mặt khác, doanh nghiệp cũng cần cân nhắc xem việc xét miễn giảm hoặc hoàn thuế đã tuân thủ quy định chưa và đã thực hiện đúng theo hướng dẫn của cơ quan thuế hoặc Bộ Tài chính. Trong trường hợp làm đúng nhưng vẫn bị truy thu hoặc phạt, doanh nghiệp có quyền khiếu nại hoặc khởi kiện ra tòa, luật sư Hải cho biết.
Theo ông, quyết định truy thu thuế cần được thực hiện một cách thận trọng vì điều này ảnh hưởng đến các cổ đông và niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài vào chính sách từ cơ quan. “Không thể có trường hợp cơ quan cấp dưới làm khác với cơ quan cấp trên, hoặc cơ quan cấp trên lại đưa ra hướng dẫn trái với pháp luật. Nếu thực sự có vấn đề như vậy thì cần làm rõ và có biện pháp nhằm bảo đảm quyền lợi cho các nhà đầu tư”, ông Hải nói.
Luật sư này đề xuất rằng Nhà nước nên thiết lập thêm quy định trong các trường hợp không rõ ràng về pháp luật và chính sách. “Lỗi và thiếu sót có thể phát sinh từ nhiều phía với nhiều lý do khác nhau, nhưng tôi nghĩ luật Việt Nam cần có cơ chế thống nhất. Ngay cả các tập đoàn lớn ở Mỹ cũng khi bị truy thu thuế và cảm thấy không hợp lý vẫn thường sử dụng phương án thương lượng, điều này giúp cân bằng giữa lợi ích Nhà nước và nhà đầu tư. Còn nếu phải đưa ra tòa, doanh nghiệp sẽ phải chịu rất nhiều thiệt hại về chi phí và thời gian mà chưa chắc thắng kiện”, ông Hải cho biết.
